ULUSLARARASI KARİKATÜR YARIŞMASI’NIN TARİHÇESİ
Hüseyin Çakmak (*)
Zeytin Karikatürleri Yarışması ve Sergisi, 2007 yılında, Kıbrıs Türk Karikatürcüler Derneği’nin Girne Belediyesi’ne önerisi ile düzenlenmeye başlandı.
Girne Belediyesi, 20 yıl önce, Zeytin ağacını ve Zeytin ürününü yaşatmak için, Girne şehri yakınlarındaki, tarihsel ismi Temploz (*) yeni ismi Zeytinlik olan köyde, Zeytin Festivali düzenlemeye başlamıştı. Zeytin Festivali’nin düzenlenme amacı, binlerce yıldır Kıbrıs’ta üretilen ve birçok ailenin geçim kaynağı olan Zeytin ağacının ve ürünlerinin korunup yaşatılması idi. 1980’li yıllardan itibaren Kuzey Kıbrıs’ta oluşmaya başlanan çarpık kentleşme ve betonarme yapılaşma, önemli bir ürün olan Zeytin ağacının azalmasına neden olmuştu.
Hatalı imar planları sonucu, inşaat şirketleri ile özel kişilerin Zeytin üretimi yapılan alanlara konut yapması, Zeytin ağacının ve Zeytin üretiminin azalmasına neden olmuştur. Bir zamanlar yurt dışına Zeytin yağı ihraç eden bir toplum olan Kıbrıs Türk Toplumu, hatalı politikalar nedeni ile, yurt dışından Zeytin ve Zeytin yağı ithal eder duruma gelmiştir. Bu sorunlara dikkat çekebilmek için, 2007 yılından itibaren düzenlemeye başladığımız Zeytin Karikatürleri Yarışması, Zeytin ağacının ve Zeytin üretiminin korunup yaşatılmasını amaç edinmenin yanısıra, bu konudaki çelişkilerin ve hatalı politikaların karikatür sanatı ile eleştirilmesini ve kitlelere ulaştırılmasını amaçlamaktadır.
Zeytin Karikatürleri Yarışması ve Sergisi, 2007 yılında, önce ulusal boyutta düzenlenmişti. Kıbrıs’tan Türkiye’den ve Azerbaycan’dan 44 çizer toplam 89 eser göndermişti yarışmaya. Girne Belediyesi yetkilileri, bu katılım oranından cesaret alarak, 2008 yılında, Zeytin Karikatürleri Yarışması’nı uluslararası boyuta taşımamızı önerdi. Bu öneriyi memnuniyetle kabul ederek hazırlıklara başladık.
Kıbrıs Türk Karikatürcüler Derneği olarak, önceki yıllarda farklı konularda uluslararası karikatür yarışmaları düzenlediğimiz için, 2008 yılında düzenlenen 1. Uluslararası Zeytin Karikatürleri Yarışması’na gösterilen ilgi bizi hiç şaşırtmamıştı: 42 ülke, 204 çizer, 364 eser. Kısa bir süre sonra, 1. Uluslararası Zeytin Karikatürleri Yarışması (2008) albümünü hazırlayıp katılımcı çizerlere gönderdik. 2009 yılında düzenlediğimiz 2. Uluslararası Zeytin Karikatürleri Yarışması’na ise, 50 ülkeden 330 çizer 548 eser göndermiştir.
2008 – 2009 yıllarında ayrıca, yarışmaya gönderilen eserleri farklı bakış açılarından değerlendirmek için, Dünya’nın değişik ülkelerindeki birçok önemli ve deneyimli karikatür ustasını, seçici kurul üyesi olarak, Girne’ye davet edip ağırladık. Bu arada, değerlendirme sonuçlarını açıklamazdan önce, farklı bir uygulama başlatmıştık. Dereceye giren karikatürleri (Benzer, taklit veya çalıntı olup – olmadıkları ortaya çıkması için) bir hafta süre ile Dünya çizerlerinin ve otoriter karikatür çevrelerinin itirazlarına sunduk. Gelen itirazlar üzerine benzer, taklit veya çalıntı olan karikatürleri eledikten sonra kesin sonuçları açıkladık.
Uluslararası Zeytin Karikatürleri Yarışması büyük ses getirmiş, çizerlerin beğenisini kazanmıştı. Fakat, ne acıdır ki, Girne Belediyesi eski başkanı, anlamsız ve gerekçesiz bir tavır sonucu, Uluslararası Zeytin Karikatürleri Yarışması’nı 2010 yılında düzenlemekten vazgeçti. Ayrıca, 2. Uluslararası Zeytin Karikatürleri Yarışması (2009) albümünü yayınlamadı. Bu olay hem bizim için hem de Dünya çizerleri için büyük bir hayal kırıklığı olmuştu.
Kültür ve Sanat’a değer veren Girne Belediyesi Genel Müdürü Nidai Güngördü, 2014 yılında yapılan yerel seçimlerde Girne Belediye Başkanı seçildi. Hemen ardından, Uluslararası Zeytin Karikatürleri Yarışması‘nı yeniden düzenlememizi önerdi. Derhal hazırlıklara başladık ve yarışma şartlarını tüm çizerlere ilettik. 2014 yılından itibaren, artan bir katılım oranı ile, yarışmayı düzenlemeye devam ediyoruz.
2007 – 2020 yılları arasındaki katılım oranları şöyledir:
2007 yılında 3 ülke, 44 çizer, 89 eser;
2008 yılında 42 ülke, 204 çizer, 364 eser;
2009 yılında 50 ülke, 330 çizer, 548 eser;
2014 yılında 60 ülke, 339 çizer, 565 eser;
2015 yılında 57 ülke, 227 çizer, 459 eser;
2016 yılında 71 ülke, 461 çizer, 907 eser;
2017 yılında 62 ülke, 300 çizer, 790 eser;
2018 yılında 64 ülke, 348 çizer, 802 eser;
2019 yılında 61 ülke, 458 çizer, 1.018 eser;
2020 yılında 62 ülke, 289 çizer, 887 eser.
2007 – 2019 yılları arasında, seçici kurul için, Dünya’nın değişik ülkelerinden yaklaşık 50 çizeri ve yarışmada ödül kazanan 60’tan fazla çizeri Girne şehrine davet edip ağırladık. 2009 yılında yayınlanmayan 1. Uluslararası Zeytin Karikatürleri Yarışması albümü dahil, 2014 – 2018 yılları arasında düzenlenen Zeytin karikatürleri yarışmalarının albümlerini yayınlayıp çizerlere ilettik. Girne’ye misafir olarak gelen tüm çizerlerin adına birer Zeytin fidanı diktik ve birçok yerde Zeytin koruluğu oluşturduk, yarışmaya gönderilen karikatürleri Girne şehri ile Zeytinlik köyünde sergiledik.
Girne Belediyesi her yıl, Ekim ayının ilk haftasında gerçekleştirilen Zeytin Festivali‘nde Zeytin ağacını koruyan tarımsal etkinlikler düzenlerken; kültür ve sanat etkinliklerine de önemli yer vermektedir. (Zeytin konulu konferansların yanısıra, yabancı ülkelerde Zeytin üretimi yapan şehirlerin belediye başkanları, belediye meclis üyeleri, gazeteciler, Zeytin üreticileri, sanatçılar, folklor ve müzik ekipleri festivale davet edilip 4 gün süre ile ağırlanmaktadırlar. Öğrencilerin ve gençlerin çeşitli kültürel – sportif etkinlikleri, Zeytin yağlı yemek yarışması, Zeytin üreticilerinin festival alanında ürünlerini sergileyip satış yapması vd. etkinlikler.)
Nidai Güngördü’nün belediye başkanlığı döneminde yeniden başlattığımız ve her yıl daha da gelişen Uluslararası Zeytin karikatürleri Yarışması bugün, Dünya’da düzenlenen en önemli 10 uluslararası karikatür yarışması arasında yer almaktadır. Tabii bu başarı, Uluslararası Zeytin Karikatürleri Yarışması Düzenleme Komitesi Üyeleri’nin özverili ve disiplinli toplantıları nedeniyledir. Düzenleme Komitesi Üyeleri her hafta Girne Belediyesi’nde toplanmaktadır.
Ayrıca, 2017 yılından itibaren, Uluslararası Zeytin Karikatürleri Yarışması‘na ek olarak, Kıbrıs Mizah Sanatı ile Dünya Karikatür Sanatı‘na katkı yapan ustaları onurlandırmak için, “Altın Zeytin Mizah Hizmet Ödülü” vermeye başladık.
Bu arada, Dünya çizerlerinden gelen yoğun talep doğrultusunda, 2020 yılından itibaren, Uluslararası Zeytin Karikatürleri Yarışması’na yeni bir düzenleme getirdik. “Zeytin” konusunun yanısıra “Serbest” konulu karikatürleri de yarışma kapsamında değerlendirmek için etkinliği “Uluslararası Zeytin Mizah Festivali” adı altında “Uluslararası Karikatür Yarışması” olarak düzenlemeye başladık.
Sonuç itibarı ile: 2007 – 2021 yılları arasında, Zeytin, Zeytin ve Zaman, Zeytin ve Tarih, Zeytin ve Mitoloji, Zeytin ve Teknoloji, Zeytin ve Kıbrıs, Zeytin ve Hayat, Zeytin ve Barış, Zeytin ve Savaş, Zeytin ve Sağlık, Zeytin ve Kadın, Zeytin ve Adam, Zeytin ve Çocuk, Zeytin Ağaçlarının Kesilmesine Karşı Karikatürler, Zeytin Yağı, Zeytin Dalı, Zeytin Ağacı, Zeytin’in Yararları, Zeytin ve Yağ Değirmenleri vd. konularda, Kıbrıs’ın Zeytinlik köyünde, Zeytin ağacının ve üretiminin korunması, yaşatılması ve uluslararası şöhrete ulaşması için Zeytin Karikatürleri Yarışması’nı düzenlemekteyiz. Bu etkinliği destekleyip onaylayan Girne Belediye Başkanı Nidai Güngördü’ye sonsuz teşekkürler.
(*) Hüseyin Çakmak: Kıbrıs Türk Karikatürcüler Derneği Genel Sekreteri; Uluslararası Zeytin Karikatürleri Yarışması – Düzenleme Komitesi Üyesi.
(*) Temploz: Temploz (Zeytinlik) köyü, Templer Şövalyeleri’nin XII. yüzyılın sonlarında yerleştiği bir köydür. Köy, daha çok Templer Şövalyeleri’nin bir komuta merkezi idi.
Temploz (Zeytinlik) köyü, eski çağlardan beri var olan ve birçok kültürler ile kucaklaşıp bu kültürleri günümüze kadar taşıyan, Kıbrıs’ın Girne şehrine bağlı bir köydür. “Temp”, “Temros”, “Temploz” olarak da anılan köye, 1900’lü yıllarda (Köyün girişindeki ve çevresindeki bakımlı, verimli ve asırlık Zeytin ağaçlarından dolayı) “Zeytinlik” adı verilmiştir. Kıbrıs’ta Venedik Yönetimi dönemindeki haritalarda köyün adı “Tempia”, “Temlu”, “Pempue” ve “Templos” olarak bilinmektedir.
Zeytinlik köyünde 500 – 600 yıllık zeytin ağaçları tesbit edilmiştir; Zeytin yağı çıkarmak için yüzlerce yıl önce kullanılan onlarca yağ değirmeni saptanmıştır.